AŞŞIK OYUNLARI

Biz Türk'ler tarım ve hayvancılıkla uğraştığımız için çocuklarımızın oyunları da bunlara dayalı olmuştur. Soyu bir, aslı bir ve nesli bir olan, Anadolu'dan ta uzaklarda yaşayan bizde de bu oyun aynı şekilde oynanır ve Anadolu'da da olduğu gibi oynandığını görüyoruz.
Eksik anlatılmış olabilir ancak unutulmaya yüz tutmuş Aşşık oyunlarını sizlerle paylaşmak istedim.
Öncelikle Aşşık nedir onu öğrenelim. Aşşık koyunların art bacağından çıkartılan bağımsız bir kemiktir. Bu aşşıkların duruş şekillerine değişik isimleri ile başlamak istiyorum.
Aşşığı yere attığın zaman içi oyuk kısımı üstte gelecek şekilde durursa Çikke'dir. Aşşığın tümsek kısımı üstte gelecek şekilde olursa Bükke olur. Aşşığın sağ kenarı vardır ve birde sol kenarı bunların sağ tarafı geldiği zaman Alça, sol tarafı yani biraz içe doğru alçak kısımı geldiği zaman Harra olur. Çeşitli renklerle süslenen aşşıklar oyuna hazırdır.
AŞŞIKLARIN İSİMLERİ:
Topbaz: Olgun ineğin art ayaklarındaki aşşıklardan oluyor. Sakka: Büyük ve olgun koyunun ayağından olan aşşık kemiğidir. Bu bazen Dana kemikleri de olabilir. Sakka kemiği esas çizgili oyunlarda ana görevi yapar. Sakka adı verilen kemiğin daha sağlam ve daha ağır olması için içine kurşun yerleştirilir. Bazen sakka kemiğini kurşun yerleştirmeye zaman olmadığı için kil de kullanılmaktadır.
Cübi: Çübi adını verdikleri kemiklerde, kuzunun aşşık kemiğidir. Bu kemiklerle yani aşşıklarla çizgili oyunlar oynanmaz ve aynı zamanda dışarıdan oynanmaz. Genelde ev içersinde Beş aşşık ismini verdikleri oyunlar oynanır.
Şimdi Aşşık oyunları çok değişik şekillerde oynanıyor. Dışarda oynanan oyunlar ve ev içerisinde oynanan oyunlar olmak üzere iki ayrı gurupta toplayabiliriz.
a - Dışarda oynana oyunlar, Kette gıl, Hetdek ve çukura atma gibi oyunlar.
b - Ev içersinde oynana oyunlar ise Beş aşşık, Cüpmi teek ve başkaları.
DIŞARDA OYNANA AŞŞIK OYUNLARI:
Kette çızzık oyunu, Büyük bir dikdörtgen çizgi çiziliyor. Çizginin ortasına aşşıklar diziliyor. Bu aşşaklar sırasıyla Sakka denilen aşşıklarla vurularak çizgiden dışarıya çıkarılmaya çalışılıyor. Çizgi dışına çıkarılan aşşak oyuncunun oluyor. Her vuruşunda çıkardığı aşşığı alan kişi dışarı çıkaramadığı zaman bir başkasına geçiyor. Bu oyun büyük kare şeklindeki çizginin içindeki aşşık bitinceye kadar devam ediyor.
Yuvarlak çizgi oyununda da aynı kurallar işliyor. Bu oyunda da yuvarlak bir çizgi çiziliyor. Yuvarlak çizginin ortasına aşşık diziliyor. Bu oyunda kural oyuncular oturarak aşşıkları vurmaya çalışıyor. El üstünden diğer eli ile attığı aşşık ile dizili aşşıklardan çizgi dışına çıkarmaya çalışılır. Çıkardığı aşşıkları alır. Kette çizgide ise ayakta atılır. Bunda ise oturarak oynanıyor.
EV İÇERSİNDE OYNANAN AŞŞIK OYUNLARI:
BEŞ AŞŞIK: Bu oyun genelde ev içerisinde oynanır. Özellikle kız çocuklarının oynadığı Beş Aşşık oyunu, dört kız, yada daha fazla kızlar tarafından oynanmaktadır. Yuvarlak bir şekilde oturarak sırası ile oynanmaya başlanan beş aşşık, el arka, garçık, yeke çöpleme iki almak, üç ve dört almak. Aköy tuıtma gibi değişik şekillerde sırası ile devam eder. Hangi oyunda başarısız olunursa bir başka oyuncuya geçer. Oyunda başarısız olan çocuk, başarısız olduğu oyundan tekrar başlar. Yuvarlakta oturan çocukların el marifetine göre sıra böyle devam eder.
CÜPMİ TEEK: Bu oyunda, cübi denilen ufak aşşıklar avuç içine alınarak karşı taraftaki çocuklara sorulur. avuca açılan cübi aşşıkların tek mi yada çift mi olduğu sorulur. Çift ise cüp, tek ise de teek denilir. Karşı tarafı bunu bildiği zaman rakibinden aşşık alır. bilmediği zaman aşşık verer. Bu oyunda böyle devam eder.
ANADOLU'DA AŞŞIK OYUNU
Anadolu topraklarında özellikle Erzurum yörelerinde Aşşık oyunları şöyle oynanıyor. Toprak zeminde oynanan aşşık kemik oyununun çizgi, taladi, tokana ve takkıç türleri bulunuyor.
Çizgi oyununda 1 metre çapında daire içerisine yan yana dizilmiş aşşıklar, ''eneke'' denilen ve özel dizayn edilmiş aşşıklarla vurularak çizgi dışarısına çıkarılmaya çalışılır. Oyuncular, çizgi dışarısına çıkardıkları aşşıkların sahibi olur.
Taladide yan yana dizilen aşşıklara, eneke aşşıklarla belirli mesafeden vurulmaya çalışılır. Tokanada ise yine aşşıklar yan yana dizilir ve uzak mesafeden eneke atılır. Atılan aşşık, ayak boyundan uzun olmalıdır. Vurulan aşşık, çizginin bulunduğu yer ile aşşığın gittiği yer arasındaki mesafe bir adımdan fazla olmalıdır. Bu mesafeden vurulursa aşşık atanın olur.
Takkıç oyununda ise 3-4 adım sayılarak ebe çizgisi çizilir. Ebe çizgisine paralel ayrı bir çizgi daha çizilir ve aşşıklar burada burun buruna dizilir. Aşşık düz konulduğunda düz kısmı ''takkıç'', biraz daha çukurlu olan alt kısmı ise ''mire'' olarak isimlendirilir. Bu oyunda aşşıkların dizildiği yerden çizgiye enekeler atılır ve kimin enekesi çizgiye en yakın ise o oyuncu oyuna ilk başlar ve böylece sıralama belirlenir.
Oyuncular, başlama sıralamasına göre aşşıklarını atarlar ve dizili aşşıkları vurmaya çalışırlar. Oyuncu enekesini atar aşşıkları vurursa ve enekesi takkıç gelirse oyun biter ve aşşıkların tamamını kazanmış olur.
(Hazırlayan: Osman Mahdum)