HAZARA TÜRK'LERİ
Hazara Türk'leri Afganistan'da planlı bir şekilde yapılan asimilasyon sonucu milli benliklerinden uzaklaştırılmış Türk'lerdir. Şimdi aşağıda yayına koyacağımız Hazara Türk'lerinden bir aşığın çalmış olduğu müzik aletinin ve çalgısının bağlamaya ne kadar benzediğine dikkatinizi çekmek istiyorum. Bir millet ne kadar benliğinden uzaklaştırılmaya çalışılsa çalışılsın, yine bir yerde kendi örf ve adetlerine has geleneğini sürdürmeye devam edecektir. Üstad bağlamayı belki kendi elleri ile yaptı. Ama ustadın çaldığı bağlama Anadolu'da çalınan bağlamanın bir benzerini yansıtıyor.


1920'li yıllarında Türkiye'nin Kabil Büyükelçiliğini yapan Memduh Şevket Esendal, Afganistan’da, Hazara Türk'leri ile yakın temas içinde olmuş, Hazaraların Türk aslında olduğu fikrini onlara aşılama çalışmıştır.
Esendal, her vesile ile Hazaralar kendilerinin Türk kökenli olduklarını, Cengiz Han zamanında buralara geldiklerini ifade etmiştir onlara.
Bazen, bazı Hazaralar Türk Elçiliğine gelerek Esendal’a dertlerini anlatır ve onun tavsiyelerini alırlardı. O yıllarda Rusların Afganistan Hükümetine büyük baskıları vardı. Türk cumhuriyetlerindeki soydaşlarımız (özellikle Özbekistan ve Türkmenistan’dan) büyük kitleler halinde kaçarak Afganistan’a sığınıyorlardı.
Komünist zulmünden kaçan bu kardeşlerimiz sınıra yakın bir bölgede bekletilmişlerdi. Moskova, bunların iadesini talep etmiş, Afgan Hükümetinden olayı öğrenen Esendal, durumu derhâl Ankara’ya bildiriyor ve akabinde Başbakan Serdar Haşim Han’a giderek bu konu hakkında görüş alışverişinde bulunuyor. Bizzat şahit olduğum bir sohbette, edindiğim bilgilere göre, bu soydaşlarımızın Ruslara iade edilmemesi ricasında bulunmuştur. Bu insanların yetenekli, tahsilli, tüccar ve çiftçi olduklarını ve gelecekte bu insanların Afganistan’ın gelişmesine büyük katkılar sağlayabileceğini ifade ederek, bu kardeşlerimizin Afganistan’ın kuzeyindeki Kunduz bölgesinde iskân edilmelerini sağlamıştır.
Esendal, yıllar sonra bu fikirlerinde haklı çıkmıştır. Kunduz bölgesi bu çalışkan ve yetenekli insanlar sayesinde ekonomik açıdan canlanmıştır. Dünyaca meşhur astragan kürk üretimi bu sığınmacı Türkler sayesinde gelişmiş ve Afganistan’ın başlıca ihraç ürünü olmuştur.
Memduh Şevket Esendal, Sovyetlerden kaçarak Afganistan’a sığının Türklerin kuzey bölgesine yerleşmelerini sağlamakla bu bölgede Güney Türsitan'ın doğmasına vesile olmuştur.